17   Het huisje van Zamfir

Het is onvermijdelijk. Een project als ons bouwproject in Roemenië heeft allerlei bijverschijnselen. Soms onverwacht blijde en verrijkende. Soms zeer problematische. Onvermijdelijk wordt je geconfronteerd met problemen van andere mensen. Je wordt toch gezien als strohalm voor uitzichtloze posities, brandpunt van een sprankje hoop. Dit verhaal is beter niet voor kinderoren bestemd. Daarom schrijf ik het op voor mijn collega’s.

Ion Zamfir en zijn familie wonen op Str. Crisantemilor nr. 14, een achterafstraatje van Târgu-Neamţ. Ion was voor de revolutie arbeider in een textielfabriek, maar kreeg een ongeluk, waardoor hij zijn benen vrijwel niet meer kan gebruiken. Hij werd ontslagen. Niks afkeuren of WAO-uitkering. Want het bedrijf ging failliet na de revolutie. Hij krijgt daardoor alleen een kleine uitkering. Werk is er niet voor hem. De helft van de beroepsbevolking in Târgu-Neamţ zit immers al zonder werk.

Ion Zamfir heeft enkele malen wat ondersteuning gehad in de vorm van een beetje geld en kleding voor Carmen, hun intelligente dochtertje. Kon ze tenminste op behoorlijke schoenen naar school. Wij hebben altijd vermeden hulp te bieden waar de gemeenschap zelf ook in kan voorzien. Ion is een ander geval. Hij raakte echt buiten zijn schuld aan lager wal.

Nu wil het geval, dat zijn gezin ook de zorg heeft voor zijn oude vader. Deze woont in een kamertje van 2 bij 3 meter. In ruil daarvoor mag de familie in de rest van het krot wonen en het stukje land gebruiken om eten te verbouwen en een geit te houden. Opa zal niet lang meer leven. Een zwager heeft nu geëist, dat bij diens overlijden de ‘buit’ wordt verdeeld. Zamfir zal de helft van de bezittingen moeten kopen om in het huisje te kunnen blijven wonen. Dat kan hij uiteraard nooit betalen. Ze hebben geen rooie cent.

Er is één manier om de schade beperkt te houden. De rechter zal het hele bezit gewoon aan hen toewijzen, mits er een testament is gemaakt, waarin opa zijn bezit aan Ion overmaakt. Geen probleem, zou je zeggen. Vlug doen, voordat opa zijn laatste adem uitblaast. Ook opa wil dat graag goed regelen. Het probleem is echter: er is evenmin geld om de notaris te betalen. En geen geld, geen testament.

Ten einde raad heeft de familie een brief aan ons geschreven. Dat is een verschrikkelijke stap, want trots is het enige wat Ion Zamfir nog bezit en daar is hij heel zuinig op. Ook dat leveren ze hierbij in. Toch zien ze geen andere mogelijkheid. 

Toevallig gingen wij in de meivakantie naar Roemenië. We zullen de familie bezoeken en ons het hele geval nog eens laten uitleggen. Los daarvan onderzoekt onze peetdochter Alexandra, die daar woont, of er echt geen normale oplossing is. Als die er niet is zullen Ada en ik ervoor zorgen  dat het ‘recht’ zijn normale loop kan hebben. Als een paar van u willen helpen, graag. Het zal, naar ik hoop, met een paar honderd gulden geregeld zijn. 

Twee weken later. Het vervolg: even terugmelden.
Met de spontane hulp van een aantal collega’s in de achterzak hebben we de familie Zamfir bezocht. Het probleem van het huisje bleek nog ingewikkelder dan ons eerder bekend was. De zieke grootvader was slechts voor de helft eigenaar van het huisje. De andere helft was officieel van zijn zuster en die was een paar maanden geleden overleden. Haar kinderen eisten nu hun aandeel op. Een testament van opa zou daar niets aan kunnen veranderen. 

Zamfir had reeds al het mogelijke gedaan. Ze hadden in feite alles verkocht wat ze hadden. Het varken, een paar kippen en de reservevoorraad brandhout. Ze leven van wat hun zoon inbrengt. Mevrouw Zamfir wast en strijkt voor vijf gezinnen. Ion liet me de officiële bevestiging zien van de verhoging van zijn uitkering naar 66.200 lei per maand. De koers is: 3470 lei voor een gulden. De minimale rekening van elektriciteit op het ogenblik is Roemenië is zo’n 50.000 lei per maand. Een kg goed vlees kost 22.000 lei. Het is wel natuurlijk gezond leven, zo zonder een pilsje en sigaretje. 

Kort en goed, de familie zag het niet meer zitten. Bij navraag bleek dat het resterende bedrag voor de afkoop van het erfdeel - het huisje meet 10 x 4 m, heeft 3 kamertjes en een dak - 2 miljoen lei was. Met een nieuw varken en een schaap precies het bedrag dat we hadden. De volgende dag hebben we het geld gewisseld en gebracht. De officiële transactie zal inmiddels wel hebben plaatsgevonden. Het huisje is zeker gesteld voor de oudste zoon, die het inkomen verzorgt.

Het was voor Zamfir niet makkelijk op een goede manier met de situatie om te gaan. Hoewel hij ons goed kent, kon hij bij de overhandiging van het geld geen woord uitbrengen. Van dankbaarheid en schaamte. Hij deed het voor zijn kinderen. Na het verkopen van zijn bezittingen had hij zijn trots nog over. Ook dat moest hij nu afstaan - zo voelt Ion dat. Toen we het huisje verlieten hadden wij er een beter gevoel over dan Ion. Hij wilde niet met ons mee naar buiten om ons uit te zwaaien. Hij kon het deze keer niet. We hadden het eigenlijk niet zo in de gaten, al hadden we de tranen natuurlijk best gezien.

 Twee dagen later kwam dochtertje Carmen een brief brengen. Voor de collega’s op school. 

Lieve vrienden,
Deze brief is geschreven door mijzelf. Ik ben de man die u heeft geholpen en ik gebruik deze gelegenheid om u mijn warme dankbaarheid voor die hulp te betonen. Vanuit het diepst van mijn hart wil ik iedereen bedanken die hieraan een bijdrage heeft geleverd.
Ik dank u omdat u begrip voor mijn wanhopige situatie heeft gehad en ik verzeker u dat wij ons hele leven lang God zullen bidden voor uw gezondheid, geluk en vele gelukkige jaren.
De beste wensen voor alle goeds en gezondheid voor u allemaal.
Met hoogachting en respect,
Fam. Zamfir. 

Een half jaar later bereikte ons het bericht dat het huisje waarschijnlijk wel gekocht was, maar dat Ion hopeloos aan de drank was geraakt. Zijn vrouw was ten einde raad en was het hele verhaal huilend bij Alexandra’s moeder komen vertellen. Ion wilde dat ze wodka voor hem kocht en als ze weigerde sloeg hij haar waar hij haar maar raken kon. Zij zag het niet meer zitten en wilde scheiden.
Ik geloof, nee ik hoop dat het beetje geld dat over was, snel op was. Inderdaad, wodka is nog steeds té goedkoop in Oost-Europa. 

Het is niet zo gek dat je met dit soort ervaringen uiterst kritisch staat tegenover zaken als de jaarlijkse actie met voedselpakketten voor arme mensen: het vullen van dozen met hier gekochte rijst die je daar voor nog geen derde van de prijs kunt kopen op elke markt. Dat is geen humanitaire hulp, dat is humanitaire zelfbevrediging.